بررسی جایگاه سیاسی و تجاری بوشهر در دوره افشاریه و زندیه

چکیده: بندر بوشهر یا ریشهر باستانی جایگاهی بس کهن در تاریخ ایران زمین داشت. این بندر به لحاظ موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی نقش بسیار تعیین کننده ی در اقتصاد و تجارت ایران ایفا کرد. بوشهر از روزگار ماد تا اوایل دوران قاجار نقش حساسی در خلیج فارس داشت، این جایگاه تجاری باعث توجه دولت های همسایه به این بندر شد. بوشهر به دلیل مجاورت با پایتخت ایران و امنیت لازم در مسیر راه پارس یا شیراز همیشه رونق داشت. اگرچه در دوره هایی به دلیل سیاست دولت مرکزی بنادر دیگری در خلیج فارس دارای اهمیت بود، اما این بندر به دلیل داشتن امتیازاتی از جمله لنگرگاه مناسب، آب شیرین، ... موقعیت تجاری خود را همواره حفظ کرد. عاملی که باعث ممتاز بودن بندر بوشهر در دوران اسلامی شد، اقداماتی بود که توسط نادرشاه افشار صورت گرفت. رونق و آبادانی بوشهر در دوره ی مورد نظر، در واقع تحت تأثیر اقدامات نادر در ا ین بندر بود. فعالیت های نادرشاه در بوشهر طمع دولت های اروپایی را برانگیخت، به طوری که آنها تمام تلاش خود را برای نزدیک شدن به نادرشاه و گرفتن امتیازاتی از او برای احداث یک پایگاه بازرگانی انجام دادند. اقدامات آنها در دوره ی نادر بی ثمر ماند، اما در دوره ی کریم خان زند توانستند به اهداف و خواسته های استعماری خود برسند و آن تأسیس یک پایگاه تجاری در بوشهر بود که به مدت دو قرن توانستند در این بندر اقامت گزینند. بندر بوشهر از دوره ی زند بستر مناسبی را برای گسترش اقدامات سیاسی و تجاری انگلیس فراهم کرده بود که به عنوان یک دولت قدرتمند اروپایی توانست رقبای خود را از میدان به در کند و نقش اساسی را در روند تحولات خلیج فارس ایفا نماید. کلید واژه ها: خلیج فارس، بوشهر، نادرشاه، انگلیس، کریم خان زند، بازرگانی